We zijn in oorlog. Dat was mijn eerste idee toen ik vandaag De Morgen opensloeg. De helft van de Belgische moslims is blijkbaar een fundamentalist en staat dus klaar om een heilige strijd tegen het Westen te beginnen. Waar zijn die soldaten om ons te beschermen? Kan ik vandaag nog wel de metro nemen? Hadden al die roepers over de clash of civilizations dan toch gelijk?
Wedden dat het dit is dat blijft hangen bij de meeste lezers? Wedden dat we in discussies en debatten nog jaren zullen horen dat we niet meer kunnen of mogen ontkennen dat de helft van de Belgische moslims extremistisch is want dat het zelfs in De Morgen (je weet wel, die linkse krant) gestaan heeft!
Als we wat beter kijken naar het artikel en de studie dan lezen we een ander verhaal. Een veel genuanceerder verhaal. Al zijn er natuurlijk ook wel een aantal bedenkingen te maken.
Dat een groep moslims er gevaarlijke denkbeelden op na houdt en zelfs tot de actie wil overgaan om die ideeën in de praktijk om te zetten, ontkent niemand meer. De Syriëstrijders, de aanslag op het Joods Museum in Brussel en de moorden op Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt hebben de ogen geopend van zelfs de laatste twijfelaars. Die groep moet opgespoord, gepakt en bestraft worden.
De krantenkop “Helft Belgische moslims is fundamentalist” suggereert echter dat die risicogroep ontzettend groot is. In de hoofden van de meeste mensen is een fundamentalist een extremist en dus gevaarlijk.
Nochtans staat dat er niet. Men meet een mening maar zegt er niet bij hoe die mening evolueert noch in welke mate mensen bereid zijn tot gewelddadige actie om die mening af te dwingen. Toch zijn dat net de twee vragen waar iedereen mee zit.
Dat de helft van de Belgische moslims fundamentalist is, krijgt een heel andere lading als zou blijken dat dit 10 jaar geleden driekwart dan wel een kwart zou zijn. Met andere woorden: worden de moslims fundamentalistischer of net niet? De onderzoeker heeft het over een strijd binnen de Islam tussen de mensen die vasthouden aan een letterlijke lezing van de Koran en de mensen die hun geloof willen inpassen in de democratische rechtstaat. Ik leid daaruit af dat het eerder de goede richting opgaat.
Het is trouwens niet omdat iemand een ander maatschappijbeeld heeft, dat hij of zij ook overgaat tot geweld. De meeste moslims die ik ken (en ook heel wat niet-moslims trouwens), vonden dat de karikaturen over de profeet ongepast waren en zelfs verboden moesten worden. Maar geen haar op hun hoofd dat er aan denkt om daarvoor een moord te plegen.
Vrijheid van meningsuiting betekent dat ook degenen die iets zeggen wat de overheersende stroming niet volgt, dat mogen doen. Als we iedereen met een “storende mening” meteen verdacht maken of in de hoek van de terroristen steken, dan respecteren we onze eigen principes niet én creëren we misschien net de monsters die we tegen willen gaan. Ik heb de afgelopen dagen o.m. tijdens het radicaliseringsdebat in het Brussels parlement veel grote woorden over “onze normen en waarden” gehoord maar het enige wat telt is natuurlijk of iemand al dan niet de wet respecteert. Alleen zo garanderen we dat al onze burgers gelijk behandeld worden en vermijden we ad hoc rechtspraak volgens de waan van de dag.
Het hangt er trouwens ook nog maar van af wat je precies meet. Als je de stelling “je moet de Koran / Bijbel letterlijk nemen” gebruikt om af te meten of iemand fundamentalist is, dan weet je op voorhand dat je percentage bij de moslims hoger zal zijn. De katholieke kerk verkondigt namelijk zelf dat je de Bijbel moet interpreteren. Als je – zoals in een aantal debatten vorige week – het gebruik van alcohol / omgang met meisjes ziet als teken van integratie voor jongeren, dan is het niet verwonderlijk dat dat voor moslims moeilijker zal liggen.
En zo benadruk je vooral de verschillen. Het is dan ook geen wonder dat de helft van de moslims het Westen als een bedreiging ziet voor de Islam en dat een studie van enkele jaren geleden aantoonde dat de helft van de Belgen de Islam als een bedreiging ziet voor Europa.
Het risico van deze studie is dat ze de vooroordelen bevestigt en bestendigt. Als we de cijfers interpreteren als vaststaand en onveranderbaar, dan zal het wij-zij-denken waar we vandaag in terecht gekomen zijn, alleen maar versterkt worden. Dat pad is makkelijk, verleidelijk voor een aantal populistische politici maar heilloos en uiteindelijk schadelijk voor onze maatschappij.
Laten we de studie dus zien als een beginpunt en zoeken naar manieren waarop we kunnen samenleven zonder elkaar als een bedreiging te zien. Dat is een opdracht voor de moslims, zeker. Maar het kan geen eenrichtingsverkeer zijn, het is net zo goed een taak voor de niet-moslims om een atmosfeer te creëren waar iedereen tot zijn recht kan komen. Respect kan je maar krijgen als je zelf ook respect toont.
Bruno De Lille
Fractieleider Groen, Brussels Hoofdstedelijk Parlement
Gewezen Staatssecretaris Gelijke Kansen