Meerdere malen hebben de Brusselse Groenen zich in het verleden bezorgd getoond over de gevolgen die de onderhandelingen over het vrijhandelsakkoord tussen de VS en de EU (het TTIP) kunnen hebben op de toekomst van ons sociaal model, ons landbouw- en voedselbeleid, onze vragen om de economie te verduurzamen en bovenal op het vermogen van Europa en haar lidstaten om ook in de toekomst wetgeving aan te kunnen nemen die de burgers van haar verlangen inzake sociaal beleid, volksgezondheid en milieubescherming. Mijn Ecolo-collega Zoé Genot heeft u daarnet al op heel wat gevaren van dit akkoord gewezen.
Groen en Ecolo zijn bezorgd samen met heel wat bewegingen en burgers. Het is bewonderenswaardig om te zien hoeveel burgers overal in Europa op straat komen, hun politici aanspreken – het was daarnet nog op straat te zien en ook nu weer zijn er mensen aanwezig die deze zaak opvolgen -, het zijn burgers, vrijwilligers die zich inwerken in deze extreem moeilijke materie omdat ze zich bedreigd, terecht bedreigd, voelen. We moeten die mensen daar dankbaar voor zijn én we moeten hen ook hier in dit parlement een stem geven.
TTIP is dan ook geen klassiek handelsakkoord. Het Trans-Atlantisch Handels- en Investeringspartnerschap wil een vrijhandelszone creëren met vergaande gevolgen voor Europa en de Verenigde Staten.
Het vrijhandelsakkoord is geen ver-van-mijn-bedshow. Het TTIP-akkoord zal invloed hebben op het aanbod en de prijs van geneesmiddelen, het gebruik van pesticiden, milieu- of sociale clausules in overheidsopdrachten, het stimuleren van gezonde voeding. Het is niet enkel een dossier van de Europese Unie, maar ook van nationale en regionale overheden. Ook op niveau van het Brussels gewest zullen we de gevolgen ervan immers elke dag ondervinden.
Bij handelsakkoorden denken we in de eerste plaats aan het wegwerken van tarifaire drempels. Maar hier gaat het nauwelijks over in TTIP. Ja, er bestaan nog steeds producten waarop importbelasting worden gevraagd. Maar de tarifaire drempels voor handel tussen de VS en de EU zijn eigenlijk al heel laag.
Hier gaat het vooral over niet-tarifaire drempels. Eigenlijk gaat het over ons maatschappijmodel. Het afstemmen van huidige en toekomstige regelgeving van EU en VS op elkaar, zal in de feiten neerkomen op een verlaging van de standaarden. We moeten daar niet naïef in zijn: het gaat hier niet over het uniform maken van de afmetingen van een autospiegel, de capaciteit van batterijen of de oplader van onze smartphone. Onze Europese verworvenheden op het vlak van sociale zaken, gezondheid, ecologie staan hier onder druk.
Voorstanders zeggen: soms zijn de VS strenger dan wij dus we moeten niet bang zijn, het kan net zo goed zijn dat we er beter van worden. Alleen is “het zou kunnen dat het meevalt” nogal vaag, nogal beangstigend als het gaat over sociale, milieu en gezondheidsverworvenheden. De kans dat er een nivellering komt langs beide kanten is dan ook veel en veel groter dan dat de standaarden gelijk worden gezet op het hogere, veiliger niveau voor onze beide bevolkingen. Ook het Europees parlement is daar ongerust over. Zo stelt de commissie Milieu bv dat regelgevende samenwerking tussen de EU en de VS alleen zou moeten kunnen op die terreinen waar beide een vergelijkbaar niveau van bescherming bieden. Alleen is dit laatste verre van verworven en is het zelfs verre van zeker dat dit zelfs maar besproken wordt.
En dan is er de ISDS-clausule (waarbij ISDS voor Investor-State Dispute Settlement staat). Die laat toe dat buitenlandse investeerders de nationale rechtbanken omzeilen om staten aan te klagen wanneer die bedrijven vinden dat hun rechten (lees: winsten) worden geschonden.
Mijn collega Zoé Genot zei het daarnet al, maar het kan niet duidelijk genoeg gesteld worden: de ISDS-clausule vormt een gevaar voor beleid, dat het algemeen belang dient. Opnieuw gaat het hier over een sociaal model, volksgezondheid en de mogelijkheid om de economie te verduurzamen dat onder druk staat.
Voorstanders zeggen opnieuw dat ongerustheid niet nodig is omdat het systeem al bestaat in tal van akkoorden en dat dit geen probleem opleverde. Eigenlijk klopt dit niet: dat dit tot nu toe weinig problemen opleverde kwam vooral omdat het een systeem was dat zelden gebruikt werd. Alleen zien we dat de grote bedrijven het systeem de laatste jaren blijkbaar ontdekt hebben wat maakte dat ze in toenemende mate gebruik er van maken. Iets wat terecht meer en meer wrevel oplevert.
ISDS is uitgevonden om investeringen van bedrijven veilig te stellen in landen met een onstabiel bestuur en manke wetgeving – ontwikkelingslanden zoals onze collega van de N-VA stelde. Beter kan je niet stellen dat de ISDS-clausule hier niet nodig is. De rechtssystemen in VS en de Europese lidstaten werken namelijk. De belangen van overheden en bedrijven worden voldoende beschermd door de gewone rechtsgang. Er is dus geen enkele verantwoording te verzinnen voor het instellen van een dergelijke clausule in een akkoord tussen de VS en Europa. Behalve dan natuurlijk als men van plan is om zich boven de wet te stellen. Vergeet ook niet dat enkele grote internationale bedrijven hier voordeel uithalen: bedrijven waarvan we weten dat ze surfen op de golven van de fiscale voordelen die er links en rechts gegeven worden waardoor ze staten tegen elkaar uitspelen. Dit is geen akkoord op maat van de KMO’s zoals sommige beweren. Nee, in plaats van een krachtig instrument te maken dat tegenwicht kan geven zodat het evenwicht in onze economie hersteld kan worden, geven we ze nog meer vrijheid. Onaanvaardbaar natuurlijk.
En wat speelt er zich intussen af aan de onderhandelingstafel? We weten het niet. We mogen het niet weten. Natuurlijk niet, zeggen de onderhandelaars, want anders kun je niet onderhandelen. We moeten dus vertrouwen hebben. We moeten geloven dat het goed zal zijn. Maar eerlijk: eerdere handelsverdragen hebben verre van gedaan wat er beloofd werd en bleken voor de gewone burger vaak eerder nadelig dan voordelig te zijn. Wat maakt dan dat het deze keer anders zal zijn? De aanhangers van dit vrijhandelsakkoord lijken bijna op de volgelingen van een goeroe die belooft dat het paradijs weldra zal komen. Hallelujah.
En wat als de onderhandelingen afgerond zijn. Zullen we ons dan nadien mogen uitspreken? Misschien, maar misschien ook niet. Dat hangt er van af van hoe het verdrag geïnterpreteerd wordt. Maar zelfs als onze nationale parlementen dan mogen stemmen over het TTIP. Ziet u de Belgen op hun eentje de hele constructie onderuit halen? Want ja, eens de onderhandelingen zijn afgerond is het ja of nee. Er kan dan niets meer aan het resultaat veranderen, want als er een steentje uit het bouwwerk wordt getrokken valt het helemaal in elkaar. De druk zal m.a.w. gigantisch zijn om dan toch maar te slikken. Vandaar dat we nu moeten reageren.
Wat ons betreft zijn de voorwaarden om tot een goed akkoord te komen, vandaag niet vervuld. Onderhandelingen starten terwijl de bevolking zich niet heeft kunnen uitspreken over de krijtlijnen van die onderhandelingen maar dan wel verwachten dat diezelfde bevolking nadien de gevolgen ervan slikt, lijkt ons verkeerd. Wij vragen dat er geen nivellering van onze wetten kan komen, dat de ISDS-clausule geschrapt wordt én dat de bevolking haar democratische controle kan uitoefenen. Vandaar dat wij met Groen en Ecolo vragen om de onderhandelingen stop te zetten en op zijn minst op te schorten.
We waren alvast blij te zien dat het Waals parlement intussen oordeelde dat het beter was om niet verder te onderhandelen op de basis van vandaag. Ik had liever gezien dat men de onderhandelingen zou stoppen maar ze opschorten is tenminste een stap in de goede richting. Ik roep dan ook de partijen die daar gestemd hebben voor de opschorting van de onderhandelingen van dat vandaag opnieuw te doen. Want dat was een paar weken geleden nog een brug te ver voor deze partijen in Brussel.
Intussen hebben we het amendement van de meerderheid op onze banken gekregen en dat is op zijn minst, teleurstellend te noemen. U zegt dat u de opschorting vraagt als de krijtlijnen die Brussel uitzet niet gerespecteerd worden. Wel, ik ga u tijd besparen: ze worden niet gerespecteerd, dat weten we nu al. Als we alleen al kijken naar onze vragen ivm transparantie en ISDS dan is er geen zicht op beterschap. Onnodig dus van uw amendement te stemmen.
Maar we hebben het u gemakkelijk gemaakt: samen met mijn collega Zoé Genot heb ik namelijk een amendement voor u klaar dat vraagt om de TTIP-onderhandelingen meteen op te schorten. Pur et simple. Cut the crap dus en stem met ons mee. Laten we als hoofdstad van Europa het moedige voorbeeld geven en van Brussel een zone zonder TTIP maken. De Brusselaars zullen u dankbaar zijn.