Doe normaal. Dat kreeg ik de afgelopen weken op 101 manieren te horen in de advertentie van mijnheer Rutte, de reactie van mevrouw Rutten, de open brief van mevrouw Brusseel en de Facebookberichten van zovele anderen…
Om eerlijk te zijn: het maakt me bang. Als getrouwde homoman, vader van een zoon met Afrikaanse roots en lid van een ecologische partij voel ik me niet meer op mijn gemak. Mijn hele leven heb ik namelijk voortdurend te horen gekregen dat ik niet normaal was, dat ik een minderheidsstandpunt verkondigde, dat wat ik deed toch wel speciaal, vreemd of “creatief” was. Als kind werd ik gepest om mijn kledingkeuze, toen ik vertelde dat ik verliefd werd op jongens kreeg ik te horen dat ik maar beter stopte met me zo onnozel te gedragen, mijn keuze om naar het conservatorium te gaan botste op onbegrip en toen we papa wilden worden vertelde een medewerker van Kind & Gezin ons dat we die droom maar beter lieten varen. Elke keer klonk er “Doe normaal”. Het werd een scheldwoord, iets wat me keer op keer probeerde te beperken. Het heeft me een allergie bezorgd voor alles en iedereen die zijn eigen moraal aan mij en anderen probeert op te dringen.
Mijn hele leven kreeg ik voortdurend te horen dat ik niet normaal was.
Waarden
Vergis is u niet, ik hecht veel belang aan de waarden die sinds de verlichting de toon zetten in onze westerse samenleving. Vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid, solidariteit, respect en burgerschap liggen me zeer nauw aan het hart en ik probeer er zo goed mogelijk naar te leven. Ik voel me daarbij echt niet alleen. Want de media, de politieke partijen, de vakbonden, het middenveld … allemaal vinden ze deze waarden belangrijk (of dat zeggen ze toch). Afhankelijk van hun ideologie geven ze wat meer of minder gewicht aan de ene of de andere waarde maar het waardenpakket an sich wordt ruim gedeeld. Onze belangrijkste grondrechten en wetten zijn er op gebaseerd: gelijkheid vrouwen en mannen, vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vergadering, verbod op discriminatie, … En ik zou het niet anders willen.
De open brieven, berichten en advertenties van de voorbije weken laten echter uitschijnen dat deze rechten zwaar onder druk staan, dat we ze moeten verdedigen tegen de hufters, de extremisten, de nieuwkomers in onze maatschappij. Welbespraakt en met ronkende woorden zaait men paniek. De toon van de schrijfsels suggereert dat het 5 voor 12 is, als het al niet later is. Alleen bekruipt me steeds vaker het ongemakkelijke gevoel dat het niet uit bezorgdheid is dat de betrokken onheilsprofeten ons waarschuwen maar wel om een andere, donkere agenda te dienen.
Dat een aantal extremistische smeerlappen door aanslagen haat en angst probeert te zaaien, klopt. Helaas. Dat ze dat doen omdat ze onze waarden niet delen, lijkt ook duidelijk. Dat ze door hun acties de meeste mensen zouden kunnen overtuigen dat die waarden verkeerd zijn, zie ik echter niet. Integendeel, er is nog nooit zoveel gepraat over het belang van deze waarden. We beseffen opnieuw dat ze niet vanzelfsprekend zijn, dat we ze moeten koesteren.
Dat een aantal mensen die waarden, grondrechten en wetten in hun dagdagelijkse leven aan hun laars lappen, klopt ook. Er worden inderdaad teveel vrouwen onderdrukt, homo’s aangevallen, mensen uitgesloten vanwege hun kleur, enz … Maar zijn er echt veel mensen die vinden dat we wegens een aantal asocialen onze wetten moeten uithollen, de gelijkheid van vrouwen en mannen moeten opgeven, discriminatie toestaan? Ik denk dat de meesten, net als ik, vooral vinden dat we dat ongepaste gedrag moeten aanpakken, een halt moeten toeroepen.
Rechten beschermen
In plaats van onze grondrechten te beschermen en UNIA, politie, gerecht, … de middelen te geven daar mee over te waken, doen een aantal politici echter het tegenovergestelde. Ze misbruiken aanslagen en onlusten veraf en dichtbij om de vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienstbeleving, verbod op discriminatie, … in vraag te stellen en uit te hollen. Ze beloven ons veiligheid en bescherming maar raken eigenlijk aan onze privacy, vrijheid en individuele rechten. En dus krijgen we meer camera’s in de straten, identiteitscontroles op internationale treinen, willen ze mensen langer kunnen vastzetten zonder dat ze officieel beschuldigd zijn, …
Wie daar durft tegen in te gaan, wie met de wet in de hand aantoont dat we zo met vuur spelen, die wordt geridiculiseerd, onderuitgehaald, verdacht gemaakt. “Burgerrechtenbewegingen zijn politiek correct. UNIA, het centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding, is niet te vertrouwen. Rechters zijn wereldvreemd. Politie-agenten pakken de kleine man met verkeersboetes maar laten echte criminelen sowieso lopen.” Dat klopt niet maar we weten allemaal hoeveel moeite het kost om al was het maar één leugen recht te zetten. De stroom van onwaarheden of “alternatieve” feiten waar we tegenwoordig mee te maken krijgen, is zo groot dat hij erg moeilijk in te dammen wordt. En beetje bij beetje holt men al onze hard bevochten vrijheden en rechten uit.
Ze beloven ons veiligheid en bescherming maar raken eigenlijk aan onze privacy, vrijheid en individuele rechten.
Als je die mensen daar op aanspreekt, zien ze zelfs het probleem niet. Want wie normaal doet, wie zich normaal gedraagt, die heeft toch niets te verbergen? Dus waar moet je dan bang voor zijn? “Doe normaal, gedraag je fatsoenlijk en dan loopt alles goed.”
Normen
Alleen zijn mijn normen misschien niet de uwe. Ik ben Groen, sociaal, ethisch-progressief, homo en ik geloof niet in god. De kans dat ik met een andere blik naar de wereld kijk dan een N-VA’er, een PVDA’er, een overtuigde katholiek of een gelovige moslim, … is dan ook erg groot. Wat je gelooft of niet gelooft, wie je heeft opgevoed, wat je sociale status of je culturele achtergrond is, bepaalt heel sterk de normen waar je voor staat. Wat de ene persoon logisch vindt, kan een andere persoon totaal onrespectvol vinden. Als je mij niet in de ogen wil kijken, dan krijg ik daar wellicht een slecht gevoel bij. Maar er zijn heel wat culturen waar je iemand die ouder is dan je zelf bent, niet recht mag aankijken. Zo krijg je soms conflicten tussen mensen die volgens hun eigen normen allebei gelijk hebben. Dat maakt dat discussies over die normen vaak heel emotioneel zijn en dikwijls tot niets leiden. Maar het is niet omdat ik iets vreemd vind, dat het ook fout is of tegen de wet is.
“Doe normaal” betekent voor mijnheer Rutte wellicht iets anders dan voor mij. En in die zin is “normaal doen” dan ook een hele slechte maatstaf om een maatschappij mee te regelen. Onze normen evolueren ook voortdurend. Toen ik tiener was, was het ondenkbaar dat ik als jongen met een andere jongen heel verliefd hand in hand zou lopen. Zo gedroeg je je niet. En als je dat wel deed, dan was dat provocatie. Vandaag vinden de meeste mensen dat nog altijd niet normaal maar het wordt wel al getolereerd. En dat je in elkaar geklopt zou worden omdat je hand in hand loopt, kan er nu niet meer mee door. Fijn. Het toont vooral aan dat “onze normen” niet bepaald in marmer gebeiteld staan.
Geen Cultuurrelativist
Ik ben geen cultuur-relativist. Ik vind dat de waarden die ik daarnet heb opgenoemd, verdedigd moeten worden en dat een maatschappij gebaseerd op deze waarden, een betere samenleving is dan vele andere. En de wetten die we daarvoor gemaakt hebben, moeten gerespecteerd én afgedwongen worden. Wil je een van die grondrechten veranderen, dan moet dat niet te snel en met een grote meerderheid gebeuren. Daar wil ik niet op toegeven. Maar als het gaat over normen, hanteer ik liever “leven en laten leven”. Ik respecteer jou en jij respecteert mij. Ik ga mijn normen niet opdringen of opleggen aan andere mensen maar ik accepteer ook niet dat zij mij zouden willen dwingen volgens hun normen te leven.
Persoonlijk begrijp ik niet waarom mensen een hoofddoek of een boerkini zouden willen dragen. Ik voel geen enkele noodzaak om af en toe te biechten noch om elke week naar de kerk te gaan. Ik vind de traditionele joodse kleren waarmee ze in Antwerpen rondlopen niet mooi en ik zie niet in waarom je zo zou willen rondlopen. Ik heb niks met halal en koosjer. Ik begrijp niet waarom mensen zichzelf ziek willen maken door een maand de ramadan te volgen. Ik zie niet in waarom gestudeerde vrouwen thuis zouden willen blijven om voor man en kinderen te zorgen. Ik snap niet waarom mensen hun ouders een echtgeno(o)t(e) voor hen laten zoeken. En ik denk dat elkaar een hand geven een teken van respect is.
En toch verdedig ik met vuur het recht op het dragen van een hoofddoek, het feit dat fastfoodketens ook halal hamburgers zouden verkopen, mensen die een dag verlof willen mogen opnemen op hun religieuze feestdagen en zelfs het recht van die vrouw die de schepen op haar huwelijk geen hand wou geven (het is niet in de wet voorzien dus de schepen moet geen extra voorwaarden verzinnen maar als vertegenwoordiger van de overheid gewoon zijn werk doen).
Omdat de principes van godsdienstvrijheid, vrije meningsuiting, het verbod op discriminatie … belangrijker zijn dan mijn eigen normen, voorkeuren, goestingskes en wat ik mooi of niet mooi vind. Omdat deze principes alleen maar overeind kunnen blijven als ze voor iedereen geldig zijn.
Voor mij maar niet voor een ander
Logisch toch? Niet in de praktijk blijkbaar. Heel veel mensen vinden dat de vrijheid van je godsdienst te beleven wel telt voor christenen/ongelovigen maar niet voor moslims. De vrijheid van meningsuiting wordt dan “je mag zeggen wat je wil, zolang ik mij er maar goed bij voel”. En “Elke Belg is gelijk voor de wet” is dan alleen maar waar als je ouders of zelfs je grootouders hier geboren zijn.
De principes van godsdienstvrijheid, vrije meningsuiting, het verbod op discriminatie … zijn belangrijker dan mijn eigen normen, voorkeuren en goestingskes.
N-VA, Vlaams Belang, MR, Open VLD, (en helaas vele anderen) … steken zich al te vaak achter het (onder)buikgevoel van “de” mensen weg om zogenaamd “onze” maatschappij te beschermen. Begrijp ik mensen die bang zijn, die niet meekunnen met veranderingen, … ? Ja. Want ik ben soms zelf ook bang. Ik zou ook niet in een wereld willen leven die door een godsdienst of een partij met een extreme visie wordt overheerst.
Principes strikt toepassen
Maar de enige manier om dit tegen te gaan, is door die waarden en principes net rigoureus te gaan toepassen. Als we ze zelf uithollen, wie zal ons dan nog beschermen als we ook eens een andere mening hebben dan de “grondstroom”? En zoals ik al zei, ik ben groen, progressief, niet-gelovig, homo… dus wat mij betreft zit dat er dik in. We zijn op een of ander moment allemaal deel van een minderheid, we zijn allemaal wel eens “niet normaal”. Een democratie toont zijn kracht maar in de manier waarop ze met die minderheden omgaat.
Daarom word ik bang als ze me vragen “normaal te doen”, daarom steek ik al mijn energie in de bescherming van die grote principes. Daarom heb ik een hekel aan die onderbuikpolitici. Omdat ze me tegelijk tegenhouden om te werken aan waar ik echt mee bezig wil zijn: echte vrijheid, meer emancipatie, de bescherming van vrouwen, maken dat mensen zo sterk in hun schoenen staan dat ze zich niet meer willen onderwerpen aan welke religieuze machtsmachine dan ook, …
Deze politici beroepen zich op de vrijheid maar maken onze maatschappij minder vrij. Ze verklaren zich de verdedigers van de zwakken maar versterken de systemen die de zwaksten nog meer onderdrukken. Het zijn geen fijne tijden voor wie dit aan de kaak probeert te stellen. Twitter, Facebook, m.i., … zijn soms open riolen. Maar ik blijf hopen dat het goed komt. Want zoals Vaclav Havel ooit schreef “Hoop is ergens voor werken omdat het goed is, niet alleen omdat het een kans van slagen heeft.”